Europejski nakaz zapłaty wydany przeciwko konsumentowi
Ochrona słabszej strony stosunku prawnego stanowi jedną z głównych zasad towarzyszących rozwojowi europejskiej współpracy sądowej, zarówno w zakresie prawodawstwa unijnego, jak i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W ramach wskazanej dyrektywy chronieni są w szczególności konsumenci, ubezpieczający, ubezpieczeni oraz uposażeni, a także strony indywidualnych umów o pracę.
Na gruncie procesowym, ochrona ta sprowadza się głównie do określonego rodzaju przywilejów jurysdykcyjnych. Sprowadzają się one do przyznania jednej ze stron uprawnienia do wyboru sądu, przed którym wytoczone zostanie powództwo przeciwko kontrahentowi, który z kolei pozostaje uprawniony do wytoczenia powództwa przeciwko słabszej stronie stosunku prawnego tylko przed sądem państwa członkowskiego, na którego terytorium ma ona swoje miejsce zamieszkania w rozumieniu przepisów rozporządzenia Bruksela I bis.
Odstępstwo od powyższych reguł możliwe jest w szczególności na podstawie umowy jurysdykcyjnej, na podstawie której strony odmiennie określą właściwość sądu, który ma rozsądzić zaistniały pomiędzy nimi spór. Możliwość zawarcia wskazanej umowy w przypadku podmiotów objętych szczególną ochroną europejskiego prawa procesowego cywilnego nie ma jednak charakteru nieograniczonego. Do jej zawarcia musi bowiem dojść po powstaniu sporu, a nadto – gdy przyznaje ona konsumentowi (ubezpieczającemu, ubezpieczonemu, uposażonemu, pracownikowi zatrudnionemu na podstawie indywidualnej umowy o pracę) prawo do wytaczania powództw przed innymi sądami, niż określone przepisami konkretnej sekcji rozporządzenia Bruksela I bis.
Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty idzie o krok dalej w zakresie ochrony słabszej strony stosunku prawnego jaką jest konsument. Przynajmniej na poziomie deklaracji.
Zgodnie z dyspozycją art. 6 ust. 2 wyżej wymienionego aktu prawnego, w przypadku gdy roszczenie dotyczy umowy zawartej przez konsumenta w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a konsument jest stroną pozwaną, właściwość sądów państwa członkowskiego miejsca zamieszkania konsumenta ma charakter wyłączny.
Jaki jest praktyczny skutek wskazanej regulacji? Literalne brzmienie przepisu wskazuje na brak możliwości zawarcia umowy jurysdykcyjnej sprzecznej z art. 6 ust. 2 rozporządzenia ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty. Sąd rozpatrujący sprawę, przed którą wywiedziono powództwo pozostaje zobowiązany do zbadania czy przysługuje mu jurysdykcja do jej rozpoznania. Co jednak w przypadku, gdy powód zatai informacje dotyczące konsumenckiego charakteru umowy stanowiącej podstawę kierowanych roszczeń, bądź poda nieprawdziwe dane adresowe pozwanego konsumenta? Wydanie europejskiego nakazu zapłaty nie jest poprzedzone wysłuchaniem pozwanego i opiera się wyłącznie na informacjach zawartych w treści pozwu. Sankcję za niepodanie prawdziwych informacji przez powoda określa art. 7 ust. 3 rozporządzenia ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty. Zgodnie ze wskazanym przepisem, pozew zawiera oświadczenie powoda, że podane informacje są zgodnie z jego najlepszą wiedzą i przekonaniem prawdziwe oraz że przyjmuje on do wiadomości, iż umyślne podanie nieprawdziwych informacji może skutkować zastosowaniem odpowiednich sankcji zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania. Zakres negatywnych skutków dla nierzetelnego powoda pozostaje zatem trudny do oceny.
Brak wniesienia przez pozwanego sprzeciwu spowoduje, iż powód wejdzie w posiadanie prawomocnego europejskiego nakazu zapłaty. Z wyżej wskazanych względów, efektywność ochrony konsumenta przewidziana w rozporządzeniu bywa oceniana jako iluzoryczna.
Joanna Lubecka
Adwokat