Spór z kontrahentem spoza UE – który sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy?

Aktem prawnym regulującym kwestię jurysdykcji (właściwości) sądu w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej jest rozporządzenie nr 1215/2012, czyli tzw. rozporządzenie Bruksela I bis.

Co natomiast w przypadku umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami, z których jeden ma siedzibę w Polsce, a drugi – poza Unią Europejską?

Po pierwsze – kwestia ta może zostać uregulowana przez strony w treści zawartej umowy. Strony mogą wskazać w umowie, że w przypadku wystąpienia pomiędzy nimi sporu wynikającego z danego stosunku prawnego będzie on rozpoznawany przez sądy określonego państwa. Będzie to tzw. umowa prorogacyjna określająca jurysdykcję sądu. Rzeczą odrębną jest wskazanie przez strony prawa właściwego, według którego spór ten będzie rozpoznawany przez wybrany przez strony sąd. We wskazanym zakresie strony również mogą zawrzeć stosowną umowę.

Co w sytuacji, gdy strony nie uregulowały powyższego w treści zawartej umowy? Niejednokrotnie w stosunkach prawnych między przedsiębiorcami do zawarcia umowy dochodzi w drodze prostego przyjęcia oferty jednej strony przez drugą stronę, a jurysdykcja sądu i prawo właściwe są przez strony pomijane.

W tej sytuacji, należy sprawdzić, czy pomiędzy Polską, a państwem siedziby kontrahenta spoza Unii Europejskiej nie została zawarta umowa bilateralna dotycząca współpracy w sprawach sądowych, w tym jurysdykcji sądu. Gdy umowy takiej brak, należy sięgnąć do regulacji polskiego kodeksu postępowania cywilnego.

Na gruncie polskiego kodeksu postępowania cywilnego, ogólna reguła jurysdykcyjna wskazuje, że sprawy rozpoznawane w procesie należą do jurysdykcji krajowej, jeżeli pozwany ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej (art.1103 k.p.c.).

Obok ww. regulacji ogólnej, jurysdykcję sądu polskiego można również uzasadnić, w przypadku gdy sprawa dotyczy:
1) zobowiązania wynikającego z czynności prawnej, które zostało wykonane albo ma lub miało być wykonane w Rzeczypospolitej Polskiej;
2) zobowiązania niewynikającego z czynności prawnej, które powstało w Rzeczypospolitej Polskiej;
3) działalności znajdującego się w Rzeczypospolitej Polskiej zakładu lub oddziału pozwanego;
4) roszczenia o prawo majątkowe, a pozwany ma majątek w Rzeczypospolitej Polskiej lub przysługują mu prawa majątkowe w Rzeczypospolitej Polskiej o znacznej wartości w stosunku do wartości przedmiotu sporu;
5) przedmiotu sporu znajdującego się w Rzeczypospolitej Polskiej;
6) spadku po osobie, która w chwili śmierci miała miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej (Art. 1103(7) k.p.c.).

W praktyce każdy przypadek powinien być oceniany indywidulanie, z uwzględnieniem specyfiki konkretnej umowy oraz okoliczności towarzyszących jej zawarciu.

Adwokat Joanna Lubecka