Coraz bliżej automatycznej wykonalności orzeczeń

10 stycznia 2015 roku to istotna data dla międzynarodowego obrotu handlowego. Wyznacza ona początek stosowania rozporządzenia Parlamentu  Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 351 z 20.12.2012), uchylającego dotychczas obowiązujące rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 roku.

Wskazany akt prawny, określany jako ,,Bruksela I bis’’ wprowadza wiele istotnych zmian, w tym dotyczących problematyki umów jurysdykcyjnych oraz zawisłości sporu.

Za najbardziej doniosłą można jednak uznać zniesienie procedury exequatur. Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem rozporządzenia Bruksela I – możliwość wykonania orzeczenia sądu jednego państwa członkowskiego na terenie innego państwa członkowskiego wymaga każdorazowo wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie jego wykonalności. Procedura ta nie ma charakteru automatycznego. W toku dwuetapowego postępowania wiodącego do stwierdzenia wykonalności możliwy jest udział dłużnika, uprawnionego do wywiedzenia środka zaskarżenia od orzeczenia rozstrzygającego o wniosku o stwierdzenie wykonalności ¹. Procedura ta prowadzi niejednokrotnie do znacznego wydłużenia wykonawczego etapu postępowania. Nadto, w sytuacji gdy majątek dłużnika jest rozproszony jest na terenie wielu państw członkowskich, wierzyciel – pragnący dochodzić przysługującej mu należności z kilku składników majątkowych kontrahenta, zmuszony jest występować z wnioskiem o stwierdzenie wykonalności na terenie każdego z tych państw.

Wprawdzie już w chwili obecnej istnieją rozwiązania umożliwiające o wiele sprawniejszą egzekucję tytułów prawnych na terenie Unii Europejskiej ², jednakże nie mają one charakteru powszechnego, pozostając obwarowane pewnymi ograniczeniami. Opatrzenie orzeczenia zaświadczeniem Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego ³ wymaga uprzedniego przesądzenia, iż dochodzone roszczenie ma charakter bezsporny. Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty również winno znaleźć zastosowanie w przypadku roszczeń niekwestionowanych przez dłużnika. Możliwość uzyskania skutecznego orzeczenia w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń ograniczona jest natomiast w chwili obecnej progiem kwotowym 2.000 euro.

Na czym zatem polega istota zmiany wprowadzonej rozporządzeniem Bruksela I bis?

Zniesienie procedury exequatur powoduje, iż model automatycznej wykonalności orzeczeń w Unii Europejskiej staje się powszechny. Każde orzeczenie – sporne i niesporne, które jest wykonalne w państwie członkowskim jego wydania, będzie wykonalne w innym państwie członkowskim bez potrzeby stwierdzania jego wykonalności ⁴. Tytuł uzyskany w jednym państwie członkowskim będzie upoważniał do zastosowania wszelkich środków zabezpieczających przewidzianych w państwie, w jakim będzie miało dojść do jego wykonania[1]. Wreszcie – orzeczenie wydane w którymkolwiek państwie członkowskim będzie wykonywane w innym państwie członkowskim na tych samych warunkach co orzeczenia krajowe ⁵.

Model automatycznej wykonalności, zapoczątkowany rozporządzeniem (WE) nr 805/2004 w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych, został zatem rozciągnięty na znacznie szerszy zakres spraw.

Wykonywanie orzeczeń sądów krajowych na terenie innych państw UE stanie się zatem prostsze, szybsze i bardziej efektywne. W dłuższej perspektywie czasu należy spodziewać się wzrastającego zainteresowania prowadzeniem transgranicznych sporów sądowych.

Jak wskazują źródła konieczność prowadzenia dodatkowego postępowania zmierzającego do stwierdzenia wykonalności orzeczenia stanowiło dotychczas istotną przeszkodę na drodze do rozwoju rynku wewnętrznego oraz międzynarodowej wymiany handlowej.

Chart 1: Relevance of rules on jurisdiction and enforcement for cross-border commercial activity: „To what extent would you be inclined to engage in (more) cross-border commercial activity if, in the event of a dispute, a judgement obtained in one Member State would be enforceable in another without additional procedures?” ⁶

Source: CSES study, Text box 3.3, p. 61

Na koniec wypada wspomnieć o dobrej wiadomości dla przedsiębiorców prowadzących wymianę handlową z podmiotami duńskimi ⁷. W wykonaniu zapisów umowy zawartej pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Dania powiadomiła Komisję o swojej decyzji w sprawie wdrożenia treści nowego rozporządzenia Bruksela I bis, które będzie miało zastosowanie do stosunków między Unią a Danią.

Joanna Lubecka