Konsument może pozywać kontrahenta zagranicznego przed sądem miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania

Obok umów ubezpieczenia oraz indywidualnych umów o pracę, szczególną ochroną rozporządzenie Bruksela I bis obejmuje również roszczenia wynikające z umowy zawartej przez konsumenta. Ochrona ta dotyczy między innymi korzystnych dla konsumenta rozwiązań jurysdykcyjnych, czyli określających sąd, przed którym będzie toczyło się postępowanie w sprawie. Konsument może wytoczyć powództwo przeciwko swojemu kontrahentowi przed sądem państwa członkowskiego, na którego terytorium kontrahent ten ma miejsce zamieszkania albo bez względu na miejsce zamieszkania kontrahenta – przed sądem miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania[1]. Kontrahent konsumenta może natomiast wytoczyć powództwo przeciwko konsumentowi tylko przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium konsument ma miejsce zamieszkania[2]. Powyższe rozwiązanie chroni konsumenta przed koniecznością prowadzenia postępowania przed sądem państwa obcego, co przekłada się na ograniczenie kosztów, a niejednokrotnie także czasu prowadzonego postępowania. Jeżeli natomiast konsument chce, aby postępowanie toczyło się przed sądem miejsca zamieszkania kontrahenta – również ma taką możliwość.

Kim jest zatem konsument w rozumieniu przepisów rozporządzenia Bruksela I bis i czy każda umowa przez niego zawarta podlega wyżej wskazanej ochronie?

Za umowę konsumencką przepisy rozporządzenia Bruksela I bis uznają:

–  umowę sprzedaży na raty rzeczy ruchomych;

–  umowę pożyczki spłacanej ratami lub inną umowę kredytową, która przeznaczona jest na finansowanie kupna rzeczy tego rodzaju;

– przypadki, w których druga strona umowy w państwie członkowskim, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania prowadzi działalność zawodową lub gospodarczą lub taką działalnością w jakikolwiek sposób kieruje do tego państwa członkowskiego lub do kilku państw włącznie z tym państwem członkowskim, a umowa wchodzi w zakres tej działalności[3]. Powyższe pozwala na objęcie ochroną przepisów rozporządzenia Bruksela I bis także umów zawieranych przez Internet.

Ochrona ta nie ma jednak zastosowania do umów przewozu, z wyjątkiem umów przewidujących w zamian za cenę ryczałtową połączone świadczenia przewozu i noclegu[4].

Jeśli chodzi natomiast o definicję osoby konsumenta, będzie to osoba zawierająca umowę w celu, który nie może być uważany za jej działalność zawodową lub gospodarczą. Określenie czy w ramach danej umowy konkretnej osobie można przypisać status konsumenta nie zawsze jest oczywiste.  Definicja konsumenta odwołuje się do celu zawieranej umowy (nie może być to cel uważany za działalność zawodową lub gospodarczą).

Co jednak w przypadku umów dotyczących towaru przeznaczonego częściowo do użytku gospodarczego, a częściowo niezwiązanego z działalnością gospodarczą?

W wyroku z dnia 20 stycznia 2005 roku wydanym w sprawie Gruber v. Bay Wa AG, C-464/01, Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że osoba, która zawiera umowę dotyczącą towaru przeznaczonego do użytku po części gospodarczego, a po części niezwiązanego z jej działalnością gospodarczą, nie może odwoływać się do dobrodziejstw oferowanych przez konwencję brukselską (poprzedniczkę rozporządzenia Bruksela I i Bruksela I bis), z wyjątkiem sytuacji, gdy w konkretnym przypadku użytek gospodarczy jest zupełnie marginalny odgrywając jedynie nikłą rolę w kontekście określonej transakcji. W każdej sytuacji połączenia użytku gospodarczego i pozagospodarczego danego towaru, należy zatem rozstrzygnąć, czy konkretna umowa została zawarta w celu zaspokojenia potrzeb wynikających z działalności gospodarczej danej osoby, czy też użytek gospodarczy odgrywał rolę marginalną.

Należy również podkreślić, że za konsumenta nie jest uznawana osoba zawierające umowę, której przedmiotem jest działalność zawodowa, nawet jeśli ma ona zostać podjęta dopiero w przyszłości[5].

Adwokat Joanna Lubecka

[1] Art. 18 ust.1  rozporządzenia Bruksela I bis

[2] Art. 18 ust. 2 rozporządzenia Bruksela I bis

[3] Art. 17 ust. 1 lit. a- c rozporządzenia Bruksela I bis

[4] Art. 17 ust. 3 rozporządzenia Bruksela I bis

[5] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 lipca 1997 roku w sprawie Francesco Benincasa v. Dentalkit Srl, C-269/95: : ,,Convention on jurisdiction and the enforcement of judgments – Jurisdiction in respect of contracts concluded by consumers – Concept of `consumer’ – Plaintiff who has concluded a contract with a view to pursuing a trade or profession in the future – Excluded’’