Podwójne opodatkowanie spadków transgranicznych – czy coś się zmieni?
Za kilka dni rozpoczyna się okres stosowania przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.
Czy wraz z wejściem w życie wskazanego aktu prawnego zmianie ulegnie doskwierająca niektórym obywatelom zasada podwójnego opodatkowania spadku nabytego w drodze dziedziczenia na terenie innego państwa członkowskiego?
Pomimo szeregu rozwiązań upraszczających, usprawniających, a także pozwalających na zaoszczędzenie kosztów prowadzenia postępowania związanego z dziedziczeniem transgranicznym, odpowiedź na wyżej postawione pytanie jest negatywna.
Zgodnie z treścią motywów rozporządzenia, nie powinno ono mieć zastosowania do kwestii podatkowych i administracyjnych o charakterze publicznoprawnym. Dlatego też prawo krajowe powinno ustalać na przykład sposób naliczania i płacenia podatków i innych należności o charakterze publicznoprawnym, bez względu na to, czy są to podatki, które były należne od zmarłego w chwili śmierci, czy jakiegokolwiek rodzaju podatki związane z dziedziczeniem, należne ze spadku lub od beneficjentów. Prawo krajowe powinno również ustalać, czy przekazanie własności majątku spadkowego beneficjentom na mocy niniejszego rozporządzenia lub wpis majątku spadkowego do rejestru mogą być objęte podatkiem (punkt 10 motywów rozporządzenia nr 650/2012). Kwestie podatkowe zostały zatem wyraźnie wyłączone z zakresu stosowania przepisów rozporządzenia (art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 650/2012).
Podwójne opodatkowanie majątku spadkowego sprowadza się do tego, iż w przypadku dziedziczenia majątku spadkowego w postępowaniu transgranicznym, kilka państw członkowskich może rościć sobie prawo do nałożenia obowiązku podatkowego. Powyższe może wynikać z położenia majątku spadkowego czy też istnienia powiązań osobistych zmarłego z określonym państwem.
Celem uniknięcia wystąpienia wyżej wskazanego zjawiska, szereg państw zawiera umowy dwustronne i wielostronne zmierzające do uniknięcia podwójnego opodatkowania, poprzez tytułem przykładu – wprowadzenie zasady opodatkowania określonych składników majątku jedynie na terenie jednego z państw będących stroną umowy. Wskazane umowy, w stosunkowo niewielkim zakresie już w latach 20 XX wieku zawierała także Polska (z ówczesną Czechosłowacją, Węgrami i Austrią).
Zanim jednak zaczniemy martwić się widmem podwójnego opodatkowania majątku spadkowego, zastanówmy się, iż dotyczy ono każdego przypadku dziedziczenia transgranicznego. Zgodnie z dyspozycją art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, póz. 678 ze zm.), nabycie rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę korzysta z całkowitego zwolnienia pod warunkiem zgłoszenia takiego nabycia przez spadkobiercę naczelnikowi urzędu skarbowego. We wskazanym przypadku nie dochodzi zatem do obciążenia na terytorium Polski podatkiem od spadków i darowizn, o ile nabywcą jest członek najbliższej rodziny spadkodawcy. Podwójne opodatkowanie spadków może więc wystąpić jedynie w przypadku transgranicznego nabycia spadku od osoby niepozostającej w stosunku pokrewieństwa ze spadkodawcą.
Zgodnie z treścią niewiążących zaleceń Komisji z dnia 15 grudnia 2011 roku dotyczących zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu spadków (K(2011) 8819), we wskazanym zakresie sugeruje się aby państwa członkowskie wprowadziły regułę pierwszeństwa w odniesieniu do prawa opodatkowania spadku w przypadku, gdy dwa lub więcej państw członkowskich nakłada podatki na ten sam przedmiot spadku oraz przyznaniu ulgi podatkowej w pozostałych państwach, które zgodnie z obowiązującymi przepisami są uprawnione do opodatkowania spadku o charakterze transgranicznym. Ponadto, w ślad za sugestią Komisji, państwa członkowskie mogą zawierać także dwu lub wielostronne umowy we wskazanym zakresie. Z uwagi na swój niewiążący charakter, zalecenie nie wywoła bezpośrednich skutków prawnych na terenie Polski.
Joanna Lubecka