Zabezpieczenie możliwości dochodzenia roszczeń przed sądem krajowym
Określenie sądu właściwego do rozpoznania ewentualnego sporu mogącego powstać pomiędzy stronami umowy należy do jednej z istotniejszych kwestii o jakiej należy pamiętać w toku negocjacji nad kontraktem zawieranym z zagranicznym partnerem handlowym. Celem stawianym przez przedsiębiorcę jest możliwość dochodzenia roszczeń wynikających z zawartej umowy przed sądem krajowym.
Zawierana pomiędzy stronami umowa może nie odnosić się w żaden sposób do jurysdykcji sądu właściwego do rozpoznania wynikłych pomiędzy nimi sporów.Powyższe powinno mieć jednak miejsce jedynie wówczas, gdy obowiązujące reguły prawne zagwarantują stronie możliwość dochodzenia roszczeń przed sądem dla niej właściwym.
Wówczas właściwość sądu określana będzie według reguł rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 rok w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U.UE L z dnia 16 stycznia 2001 r.) – rozporządzenia Bruksela I.
Z punktu widzenia przedsiębiorcy najistotniejsze reguły jurysdykcyjne będą odnosiły się do umów oraz roszczeń wynikających z umów. We wskazanym przypadku sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd miejsca gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane 1. Rozporządzenie Bruksela I wprowadza własną definicję miejsca wykonania zobowiązania, którym – w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych jest miejsce w Państwie Członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, a w przypadku świadczenia usług – miejsce w Państwie Członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone.
Rozporządzenie Bruksela I wyróżnia we wskazanym zakresie dwa rodzaje umów: umowę sprzedaży rzeczy ruchomych oraz umowę świadczenia usług. Pojęcia te nie mogą być rozumiane w sposób tożsamy ze znaczeniem jakie nadaje się im na gruncie porządków prawnych poszczególnych państw członkowskich 2.
Następstwa przyporządkowania określonej umowy do jednego z dwóch, wyżej wymienionych typów sąniezwykle istotne. Decydują one bowiem o właściwości sądu, który winien rozpatrywać zaistniały pomiędzy stronami spór. W przypadku umowy posiadającej cechy umowy sprzedaży rzeczy ruchomych będzie to sąd miejsca ich realnej bądź zamierzonej przez strony dostawy rzeczy ruchomych. Określając miejsce dostawy należy mieć na uwadze wszystkie postanowienia zawartej pomiędzy stronami umowy, w tym reguły i klauzule powszechnie uznane i potwierdzone zwyczajami handlu międzynarodowego – jak Incoterms. ,,W braku możliwości określenia miejsca dostawy na tej podstawie, bez odwoływania się do przepisów materialnych znajdujących zastosowanie do umowy, miejscem dostawy jest miejsce faktycznego wydania towaru, w wyniku którego to wydania nabywca uzyskał lub powinien był uzyskać możliwość rzeczywistego dysponowania towarem w miejscu ostatecznego przeznaczenia transakcji sprzedaży.’’ 3. W praktyce, w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych, sądem właściwym do rozpoznania ewentualnego sporu powstałego między stronami będzie najczęściej sąd państwa członkowskiego kontrahenta zagranicznego, do którego towary są dostarczane. Odmiennie natomiast w przypadku świadczenia usług, sądem właściwym do rozpoznania ewentualnego sporu będzie sąd miejsca, w którym usługi te były świadczone albo miały być świadczone, tj. sąd właściwy dla usługodawcy.
W konsekwencji, określenie sądu właściwego do rozpoznania zaistniałego pomiędzy stronami sporu może niejednokrotnie budzić uzasadnione wątpliwości.
Powyższych wątpliwości można uniknąć, zawierając umowę jurysdykcyjną bądź wprowadzając do umowy odpowiednie klauzule Incoterms określające miejsce dostawy sprzedawanych towarów. O ile zatem, w zakresie posiadanej przez przedsiębiorcę swobody negocjacyjnej, leży ustalenie wyżej opisanych kwestii – należy rekomendować ich wprowadzenie do zawieranej pomiędzy stronami umowy. W ten sposób, zabezpieczona zostanie możliwość przyszłego dochodzenia ewentualnych roszczeń przed sądem krajowym.
Joanna Lubecka