10 stycznia 2015 roku – zestawienie najważniejszych zmian wprowadzonych rozporządzeniem Bruksela I bis

10 stycznia 2015 roku to początek stosowania rozporządzenia Parlamentu  Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 351 z 20.12.2012), uchylającego dotychczas obowiązujące rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 roku.

Poniżej zebrane zostaną najistotniejsze ze zmian związanych z rozpoczęciem stosowania nowego rozporządzenia, które zostały już częściowo omówione na łamach transgraniczne.pl [Poprawa skuteczności umów jurysdykcyjnych, Coraz bliżej automatycznej wykonalności orzeczeń].

1. Wraz z rozpoczęciem stosowania rozporządzenia Bruksela I bis model automatycznej wykonalności orzeczeń, dokumentów urzędowych i ugód sądowych ma charakter powszechny. Doszło zatem do zniesienia dotychczasowego modelu stwierdzenia wykonalności (exequatur) powodującego konieczność wszczynania  postępowania zmierzającego do wykonania przysługującego stronie tytułu prawnego odrębnie w każdym państwie członkowskim. Przyjmując model funkcjonujący na gruncie rozporządzenia nr 805/2004 w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych, obecnie orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim i w tym państwie wykonalne, jest wykonalne w innym państwie członkowskim bez potrzeby stwierdzania jego wykonalności.

2. Nowe rozporządzenie zmierza do poprawy skuteczności zawieranych pomiędzy stronami umów jurysdykcyjnych. Powyższe ma na celu uniknięcie negatywnych skutków związanych ze stosowaniem taktyki polegającej na wszczynaniu postępowania przed sądem niewskazanym w umowie w celu wywołania stanu zawisłości sprawy oraz przymuszenia drugiej strony postępowania do podejmowania obrony przed wskazanym sądem. Obecnie, sąd wskazany przez strony w umowie prorogacyjnej będzie miał pierwszeństwo orzeczenia o ważności wskazanej umowy oraz o zakresie, w jakim ta umowa ma zastosowanie do zawisłego pomiędzy stronami sporu – niezależnie od tego czy przed wskazanym sądem wytoczono powództwo w pierwszej kolejności.

3. Doszło do dalszego wzmocnienia sytuacji pracowników i konsumentów, którzy – niezależnie od dotychczasowych regulacji ochronnych, pozostają uprawnieni do występowania na drogę postępowania sądowego przed sądami państw członkowskich Unii Europejskiej przeciwko pracodawcom i przedsiębiorcom z całego świata, a zatem także przeciwko podmiotom niemającym miejsca zamieszkania lub siedziby na terenie Unii Europejskiej.

4. Wprowadzono nowe regulacje odnoszące się do stanu zawisłości sprawy, zmierzające do usprawnienia istniejących rozwiązań ograniczających możliwości prowadzenia równoległych postępowań pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie przed sądami różnych państw członkowskich. Zgodnie z zasadą ogólną – sąd, przed który wytoczono powództwo w drugiej kolejności, z urzędu zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia jurysdykcji sądu, przed którym wytoczono powództwo w pierwszej kolejności. Celem usprawnienia istniejących rozwiązań, sąd państwa członkowskiego, przed którym toczy się spór uzyskał uprawnienie do skierowania wniosku o niezwłoczne udzielenie informacji o dacie wytoczenia powództwa przed innym sądem.

5. Uregulowano skutki zawisłości sprawy przed sądem państwa trzeciego – nienależącego do Unii Europejskiej. We wskazanym przypadku, sąd państwa członkowskiego pozostaje uprawniony do zawieszenia postępowania o ile można oczekiwać, że sąd państwa trzeciego wyda orzeczenie nadające się do uznania oraz – w odpowiednich przypadkach, do wykonania w tym państwie członkowskim. Dodatkową przesłanką do zawieszenia postępowania jest upewnienie się przez sąd państwa członkowskiego, że zawieszenie jest potrzebne dla prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

Joanna Lubecka